İş Güvenliği
Günümüzde üretimin en önemli faktörü olan insan, teknolojik gelişmelere paralel olarak, işyerlerinde çeşitli problemlerle karşılaşmaktadır. Bu problemler önce insan sağlığına, sonra işletmeye ait her türlü mala yönelik tehditler oluşturmaktadır. sanayiinin bugünkü,gibi gelişmemiş olduğu çağlarda durum, (İş Güvenliği) haliyle bir problem olarak görülmemiştir. Faaliyet alanlarının artması, işlemlerin karmaşıklaşması, bunların neticesinde tehlikelerin çoğalması, bazı kuralların konulmasını, kanunların çıkarılmasını gerektirmiştir.
İşte bütün bunlardan dolayı konu ile ilgili bilimsel araştırmalar başlamış, tıbbın, tekniğin, diğer bilim dallarının ortak bir çalışma alanı olarak, İş Güvenliği kavramı ortaya çıkmıştır. Hipokrat’ın kurşun zehirlenmesini tespiti ile başlayan alana ait çalışmalar, günümüzde pek çok çalışmanın yanında ,sadece meslek hastalıkları ile ilgilenen hastanelerin kurulmasını gerekli hale getirmiştir.
İş Güvenliğinin Tanımı:İş yerlerinde işin yapımı sırasında,sağlığa, işe ve işyerine, zarar verebilecek olan, çeşitli sebeplerden kaynaklanan,olumsuz şartlardan korunmak amacı ile yapılan planlı çalışmaların hepsine İş Güvenliği denir.
İş Güvenliğinin Önemi
İş güvenliği kavramında,çalışanların can güvenliği,(yani sağlık)makine araç ve gerecin, işyerinin,çevrenin,üretilen malın güvenliği yer almaktadır.Bu kapsamdan,iş dünyasında çalışan çok sayıda insan,büyük miktarlar tutan malzeme,makine ,araç ve gereçler, (yani para) çevre, ekoloji, iş dünyası ile ilgisi olmayan milyonlarca insanın hayatı ve mutluluğu anlaşıldığına göre iş güvenliğinin önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır.
Bu nedenle denilebilir ki,bir iş yerinde değil, bir ülkede İş Güvenliği varsa orada sağlık ve mutluluk vardır. İş güvenliği yoksa, can kaybı, sakatlık, hastalık, para ve zaman kaybı vardır..O halde sözün burasında o sloganı hatırlamada fayda vardır. .”önce iş güvenliği.”
İş Güvenliğinin Amaçları
İş Güvenliğinin tanımı ve öneminden anlaşıldığı gibi amaçları şunlardır:
- Çalışanları korumak,
- Üretimin güvenliğini korumak,
- İşletmenin güvenliğini sağlamak,
- İş Güvenliği Eğitimi
İş Güvenliğinin sağlanması ve iş kazalarının önlenmesi için,en etkili tedbirlerin başında eğitim gelir. Çalışmalar sırasında ve her fırsatta İş Güvenliği eğitiminin yapılması mümkündür. Usta, Ustabaşı, Teknisyen gibi teknik elemanlar, işçilere gerekli açıklamaları yapar, muhtemel tehlikeler hakkında bilgi verirler, iş güvenliğine ait araçlarını kullanmaları hakkında bilgi verirlerse kazaların azaltılması ve önlenmesi mümkün olur. Ancak bu şekilde verilecek eğitim yeterli değildir. Bunun için,bir eğitim programının hazırlanması gerekir.
Bu programla:
- İşe yeni girenlerin eğitimi,
- Tecrübeli işçilerin eğitimi,
- Usta, ustabaşı ve teknisyenlerin eğitimi sağlanır.
İş Kazaları
İş kazaları: Belli bir zarar ve arızaya sebep olan, umulmayan, beklenmeyen ve planlanmamış olaylardır.
Kazalar günlük hayatın çeşitli yerlerinde görülebilirler, iş kazaları, spor kazaları, ev kazaları, trafik kazaları sıkça görülüp duyulanlardır Hepsindeki ortak özellik, beklenilmemeleri, umulmamaları ve planlanmamış olmalarıdır.
Ülkemizde iş kazaları ve Meslek Hastalıklarından dolayı her yıl; 1500 kişi ölmekte, 4000 kişi sakat kalmakta 2 Milyon saat iş kaybı olmaktadır. Bu istatistik bilgilere ayrıca, kayıp malzeme ve ekonomik değerler eklenmelidir.
Kazaların Oluş Sebepleri
İş kazalarının meydana gelmesine, teknik, sosyal, psikolojik, fizyolojik, etkenler neden olabilir. Çalışan kişinin kendisi, çalıştığı işyeri, iş yeri arkadaşları, çevresi, kullandığı makine ve malzemeler, araç gereçlerin her biri iş kazasının nedenidir. Bu sayılanların hepsi birbiri ile etkileşim içinde olan faktörlerdir.
Bu faktörleri aşağıdaki şekilde sınıflandırmak mümkündür.
- Malzeme
- Malzemenin kimyasal ve fiziksel özelliklerinden kaynaklanan faktörler,
- Kullanılan maddelere göre uygun üretim sisteminin seçilmemiş olması,
- Makine ve teçhizat
- Malzeme yorgunluğu,
- Koruyucu tedbirlerin alınmaması
- Makinelerin yanlış seçilmesi veya yanlış kullanılması,
- Çevre
- Sıcaklık,nem,aydınlatma,gürültü gibi fiziki faktörler,
- Mekanik etkiler,
- Sağlık şartları,
- İnsan
- Eğitim ve bilgi eksikliği
- Dalgınlık, dikkatsizlik,
- İlgisizlik,düzensizlik,
- Bedenin iş uyumsuzluğu,
- Meleke(beceri) noksanlığı,
- Aile düzeni,
- Beslenme yetersizliği
Bu faktörler incelendiğinde, iş kazasının kazadan hemen önceki durumla yakından ilgili olduğu görülür. Bu nedenle kazaların emniyetsiz durum veya emniyetsiz hareketlerden kaynaklandığını söylemek mümkündür.
Sayılanların dışında bazı durumların da iş kazalarına sebep olduğunun unutulmaması gerekir Bu durumlar: Fazla mesai,fazla iş yorgunluğu,Mantıksız iş rejimi,sürekli fazla güç harcama,sürekli gece vardiyası,kişinin ruhsal yapısına uymayan işlerin verilmesi.
Kazaların Önlenmesi İçin İşyerinde Alınacak Pratik Tedbirler
- Çalışma ortamının bütün yönleri ile çalışanlara tanıtılması,
- Ortamın fiziki şartlarının incelenmesi ve düzeltilmesi, (ısı,nem,gürültü,titreşim,ışın gibi )
- Zararlı maddelerin değiştirilmesi, (zehirli,hastalık yapıcı, vb.)
- Gerekli işlemlerin değiştirilmesi, (boya tiner yayan havalı tabanca yerine, havasız tabanca kullanılması)
- Toz için ıslak yöntemlerin uygulanması,
- Uygun havalandırma sistemi kullanılması,
- İşyerinde sürekli bakım ve temizlik yapılması (bozuk makine ve araçların tamiri ve arızalı levhası asılması)
- Kişisel korunma cihazları kullandırılması (gözlük, maske,eldiven,baret gibi)
- İşyerinde yangından korunma araç ve gereçleri bulundurulması,ilgili talimatların asılması
- Basit yaralanmalar için ecza dolabı ve malzemeleri bulundurulması,acil durumlar için çalışanların kan gruplarının önceden emin bir kuruluştan tespit edilmesi
İlk Yardım Bilgisi
İlk Yardım: Hasta ya da yaralı kişiye, hastalanması veya yaralanmasından hemen sonra doktor gelinceye kadar, hayatını kurtarmak için zamanında ve yerinde yapılan yardıma ilk yardım denir.
İlk Yardımın Önemi
Yaşamı boyunca insan, ilk yardımı gerektiren durumlarla karşılaşabilir. Zamanında yapılacak basit ve etkili bir ilk yardımla hasta veya yaralının hayatı kurtarılabilir.
Kaza ve ani hastalıklarda, hasta ya da yaralının doktora veya hastaneye sağ olarak götürülebilmesi, bilgili ilk yardımın anında yapılmış olmasına bağlıdır.
İlk Yardımda Temel İlkeler
- T – T
- Teşhis – Tedavi
- Taşıma
3T Formülü
Teşhis: Teşhis için önce hastanın veya yaralının hikayesi (anamnez) öğrenilir. Sonra belirtiler (semptom) ve bulgular saptanır.
Tedavi: Temel ilk yardım kuralları hatırlanarak yaralı ya da hasta için en uygun ilk yardım, zamanında ve zarar vermeden uygulanır.
Taşıma: Teşhis ve Tedavi yapıldıktan sonra gerekli bakım ve muayenesinin yapılacağı sağlık kurumuna uygun koşullar içinde taşınır.
Hasta ve Yaralıyı İlgilendiren İlk Yardım Kuralları
- Kanama varsa durdurunuz,
- Şok durumu önleyip, kişiyi ayakları kalp seviyesinin yukarısında meyilli olarak yatırınız,
- Dikkatli muayene ediniz, gerekli ilk yardımı gecikmeden yapınız,
- Hasta veya yaralı kişiyi yatırınız, dinlendiriniz,
- Solunum yolunu açık tutunuz, gerekirse ağız yoluyla yapay solunum yapınız,
- Şuursuz olanlara sulu ya da katı yiyecek vermeyiniz,
- Gerekirse hastaneye ya da doktora telefon ediniz, ettiriniz,
Bunları Öğreniniz
- Kanamalarda ilk yardım
- Dolaşım sistemi ile ilgili ilk yardım,
- Solunum sistemi ile ilgili ilk yardım,
- Şok durumunda ilk yardım,
- Yaralanmalarda ilk yardım,
- Yanıklarda ve haşlanmalarda ilk yardım,
- Kırık ve çıkıklarda ilk yardım,
- Şuur kaybında ilk yardım,
- Zehirlenmelerde ilk yardım.
Meslek Hastalıkları
506 sayılı S.S.Kanunu meslek hastalıklarını aşağıdaki şekilde tanımlamaktadır.
Meslek Hastalığı: Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre, tekrarlanan bir sebepten dolayı, ve işin yürütülmesi şartları yüzünden, uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık ya da ruhi arıza halleridir.
Hastalığın meslek hastalığı olup olmadığı,ortaya çıkış zamanı ve ilgili diğer özellikleri Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğünde belirtilmektedir.
Meslek Hastalıklarının Sınıflandırılması
Meslek Hastalıkların aşağıdaki gruplarda toplamak mümkündür.
- Kimyasal maddelerden meydana gelen hastalıklar
- Kurşun zehirlenmeleri, akü yapımı, kurşun oksit imalatı, kuruşun kaynağı, oksi-gaz ile hurda kesimi işlerinde görülür.
- Gaz zehirlenmeleri,karbon monoksit, Klor, Amonyak gibi ani etki yapan gazların neden olduğu zehirlenmelerdir.
- Diğer zehirlenmeler, Krom Kadmiyum ve nikel etkilenmeleri ve bu metallerle yapılan kaplama işlerinden kaynaklanır,
- Fosforlu Bileşiklerin Zehirlenmeleri,tarım işlerinde çalışanlarda görülen zehirlenmelerdir.
- Mesleki Deri Hastalıkları, Sanayileşmiş ülkelerde Meslek Hastalılarının % 60 ı deri hastalıklarıdır. Cilt dış etkenle sürekli temas halinde olduğundan, çeşitli kimyasal maddeler, ilaçlar, boyalar, deri hastalıklarına neden olurlar.
- Galvano plastik işlerinde,
- Madeni eşya imalatında,
- Kömür damıtma işlerinde,
- Çimento, yapı malzemesi imalatında,
- Radyoaktif maddelerin kullanıldığı iş kollarında deri hastalıkları görülür.
- Solunum Sistemi Hastalıkları: İşyerlerinde çeşitli nedenlerle oluşan tozlar soluma yolu ile hastalıklara neden olurlar. Bunlar;
- Akciğer dokusunda değişiklik yapanlar: Silis, Kömür, Asbest, Talk,
- Kana geçerek zehirlenme yapanlar: Kurşun, Kadmiyum, Krom, Manganez,
- Kanserojen etki gösterenler: Asbest. Arsenik, Kromatlar, Nikel,
- Radyoaktif etki yapanlar: Uranyum ve tuzları, Toryum, Radyum ve tuzları,
- Allerji yapanlar: Pamuk, Kendir, Saman ve yün,
- Bulaşıcı Mesleki Hastalıklar: Deri, Hayvancılık, kanalizasyon işlerinde çalışanlarda görülen şarbon, ruam, brusella gibi parazit ve bakterilerin neden olduğu hastalıklarıdır.
- Işınlar,
- İyonlaştırıcılar, röntgen ışını gibi alanlarda, ciltte kanda,kemiklerde hastalıklara neden olurlar,
- Enfraruj ışınları, cam sanayi, karpit imalatında, izabecilikte, görülen gözde katarakt meydana getiren ışınlardır
- Fiziki Şartlardan meydana gelen hastalıklar
- İş yerinin ısı, ışık, havalandırma yönlerinden uygun olmaması,
- Gürültü, Havalı çekiç, Testere, Planya, Kırma makinelerini kullananlarda, rahatsızlık, dikkatin dağılması, ilerleyen aşamalarda duyma kaybı meydana getirir.
Beslenme Bilgisi
Beslenme: İnsanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gerekli olan enerji, protein, vitamin ve madenlerin ihtiyaç duyulan oranlarda alınmasına beslenme denir.
Beslenme insan sağlığını etkileyen en önemli faktördür. Yetersiz ve dengesiz beslenme büyüme, gelişmeyi engeller, çalışma gücünü azaltır, sağlık harcamalarını arttırır, ömrü kısaltır.
İnsan tükettiği enerjiyi aldığı besinlerle karşılar, harcadığı ölçüde enerji alamayan bir kişinin büyümesi yavaşlar, dikkatinde, hareketlerinde, çalışma gücünde yavaşlamalar olur.
Harcanan enerjinden daha çok miktarda besin alındığında da vücutta yağ birikir, şişmanlama ve harekette kısıtlılık görülür.
Aşağıda yazılı 4 besin gurubundan dengeli olarak alınması gerekir.
- Gurup : Süt, yoğurt, peynir vb.
- Et, yumurta, kuru baklagiller,
- Sebzeler, meyveler,
- Ekmek, tahıl,
Her öğünde 4 gurup besinden alınmalıdır. Dengeli beslenmenin pahalı yemek olmadığı bilinerek, guruplarda gösterilen yiyeceklerden biri yoksa onun görevini gören diğer besin alınmalıdır. Örnek: Et yoksa kuru baklagil yenilmeli böylece ucuz ama dengeli beslenilmeli “yemek seçme” de den vazgeçilmelidir.
Gürültü ve Titreşim
Gürültü: Genel olarak arzu edilmeyen sestir. Ses şiddetinin ölçü birimi Desibel’dir. Sıfır desibel duyma eşiği, 90 desibel’in üstü sağlığa zararlı ses olarak kabul edilir.
Gürültü; Sinir, ruh sistemi ve işitme duyusu üzerinde olumsuz etkiler yapar, dikkat eksikliği, yorgunluk, uyku bozukluğu, baş ağrısı, dolaşım sistemi bozukluğu, gibi etkileri görülür. İşitme duyusu üzerinde ise, gürültünün şiddeti, frekansı, kesintili olması gibi durumlara göre geçici sağırlık zamanla tam işitme bozukluğuna yol açabilir.
Titreşim: İşyerlerinde makine, tezgah kurulu düzenler ve binalarda meydana gelen vibrasyon ve salınımlardır.
Delme işlemlerinde, elle çalışan elektrikli iş aletlerinde, kompresörlerde, un fabrikalarındaki yüksek devirli makinelerde, titreşim fazladır.
Titreşimli zemin ve makinelerde çalışmak çalışanı yorar ve sinirli hale getirir. Elle çalışan aletlerin titreşimleri zamanla elin hassasiyetinin kaybolmasına ve parmaklarda iltihaplanmaya neden olur.
Meslek Hastalıklarından Korunma
İş ve üretim alanının özellikleri nedeni ile meslek hastalıklarını yapan şartları tamamen ortadan kaldırmak mümkün olmayabilir. Bu nedenle meslek hastalıklarından korunmak bunların insan sağlığı üzerindeki etkilerini en aza indirmek için korunma yöntemlerinin uygulanması gerekir.
Bu korunma yöntemleri:
Tıbbi korunma yöntemleri: İşe girişte ve çalışma esnasında düzenli aralıklarla yapılacak olan tıbbi muayene ve tedaviler, çalışanların yaptıkları işlerin tehlikeleri hakkında eğitilmeleri ve uyarılmaları,
İş yeri ve çevresinde meslek hastalıkları ile ilgili tedbirler alınması: İş yerinin havalandırılması, zararsız kimyasallar kullanılması vb.
İşçiye ait korunma önlemlerinin alınması: Şahsi koruyucular kullanılması
İş Güvenliğinde Sorumluluk
İş kazaları ve meslek hastalıklarından korunmak, işçi, iş veren ve devletin işbirliği ile mümkündür.
İşçi: Kendi sağlığı söz konusu olduğundan mesleğine ait bilgi ve beceriler yönünden kendini yetiştirmesi, iş güvenliği kurallarına uyması işçinin hem sağlığını koruyacak hem de mali sorumluluk altına girmesini önleyecektir. Yapılan araştırmalar iş kazalarının % 80-90 oranının çalışanların hatasından ve kurallara uymamalarından kaynaklandığını göstermektedir. Sendikaların işçi kuruluşu olmaları neden ile konu ile ilgili hassasiyeti göstermeleri gerekir.
İşveren: İş yeri sahipleri, iş görenlerin yapılan işin özelliklerine uyan şartları oluşturmak, işçilerin kendi başlarına alamayacakları eğitimleri kendilerine gördürmek, işçiye ve çevreye karşı kanunların kendilerine yüklediği yükümlülükleri yerine getirmek durumundadırlar. İş kazalarının % 10 – 20 si yönetim hatalarından meydana gelmektedir.
Devlet: Devlet iş ve çalışma dünyasında kanunlara dayanan gücü ile yaptırımcı özelliğe sahiptir. Anayasamızın ilgili hükümleri ve buna dayanarak çıkarılmış olan yasa ve yönetmeliklere ilgili olan herkes uymak mecburiyetindedir. Devletin yasal yükümlülükleri uygulatması yanında, Çalışma bakanlığı, çalışma hayatını düzenleyici, rehberlik edici ve eğitici çalışmaları da yerine getirir. İş ve çalışma hayatında gerek iş barışı gerekse iş güvenliği açısından ilgili kuruluşların elbirliği içinde çalışmaları, olumlu sonuçlar verir.
İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarında ;
Görünen – Görünmeyen Zararlar
Görünen zararlar; Bir ülkenin gelişmesini etkileyen temel faktörler; İnsan gücü, sermaye, hammadde, makine araç ve gereçlerdir. İş kazalarından dolayı insan sağlığına yönelik, ölüm, geçici veya kalıcı arızalar yanında, meydana gelen mali zararlar, görünen zararlardır.
Görünmeyen zararlar; Kaza anı ve sonrasında işçinin zaman kaybı, iş arkadaşlarının zaman kaybı, iş yerindeki bütün personelin moral bozukluğu ve iş veriminin düşmesi, makinelerin çalışmaması, arızalanmaları, yenilenmesi için masraflar, SSK müfettiş ve personelinin zaman kayıpları, hastane personelinin zaman kayıpları diğer maddi ve manevi kayıplar görünmeyen zararlardır.